ازآنجاکه دستمزدهای پایین یک کشور فقیر ممکن است در برابر بهرهوری بالاتر یک کشور ثروتمند ناکافی باشد، مدل «مزیت نسبی» دیگر آنگونه که باید عمل نمیکند: کشورهای متاخر لزوما نمیتوانند صرفا با تخصص یافتن در یک صنعت با فناوری پایین صنعتی شوند. از اینرو تخصیص یارانه به یادگیری دانش تولیدی به منظور افزایش بهرهوری صنایع موضوعیت پیدا میکند تا شکاف بهرهوری بین صنایع کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعهیافته کاهش پیدا کند.
در سال۱۹۷۳ صنعت تخته سهلا در اندونزی، به عنوان یک بخش پیشران، تنها دو کارخانه فعال داشت؛ اما در کمتر از دو دهه اندونزی ۳/ ۴۳درصد از صادرات جهانی تخته سهلا را در اختیار گرفت و تخته سهلا حدود یک پنجم کل صادرات اندونزی را تشکیل میداد.
تحریم روسیه علیرغم ایجاد اختلالات اولیه در اقتصاد روسیه به نظر میرسد که به نفع اقتصاد این کشور تمام شده است. تحریمها به مثابه دیوار تعرفهای به همراه یک سیاست صنعتی و کنترل جریان سرمایه عمل کردند و باعث جایگزینی کسب و کارهای روسی با شرکتهای خارجی در این کشور شدند. جیمز گالبریت استاد دانشگاه تگزاس چگونگی این فرآیند را توضیح میدهد.
پرفسور جیمز گالبریت استاد دانشگاه تکزاس در مطالعه خود ادعاهای غرب در مورد آثار تحریمها بر اقتصاد روسیه را به چالش کشیده است. به باور او اگرچه تحریمهای غربی آثار فوری بر عملکرد اقتصادی روسیه داشتند ولی واکنش دولت روسیه به تحریمها باعث متنوعسازی اقتصاد شده و به نفع توسعه بلندمدت و مستقل روسیه تمام شده است.
بررسی عملکرد صنعت خودروسازی کشور نشان از رشد تولید خودروهای مونتاژی و کاهش تولید خودروهای داخلی میدهد. این روند نتیجه مستقیم سیاستگذاریهای دولت در حوزه قیمتگذاری و تخصیص ارز است. در شرایطی که به خاطر تحریمها، درآمدهای ارزی کشور به شدت محدود است، نتیجه سیاستگذاری وزارت صنعت تشویق مونتاژ خودرو و تنبیه خودروسازان واقعی بوده است. به طوری که زیان انباشته دو خودروساز اصلی کشور به ارقام باورنکردنی 200 هزار میلیارد تومان رسیده است.
در دهههای اخیر، صنعت موتورسیکلت هندوستان رشد بیسابقهای را تجربه کرده است؛ بهطوریکه در سال 2015 هندوستان دومین تولیدکننده بزرگ موتورسیکلت در جهان بوده است. در کنار کشورهایی مانند ژاپن و چین، هندوستان نیز بهعنوان یکی از دارندگان تکنولوژی و پلتفرم تولید موتورسیکلت در جهان بهشمار میآید. افزایش سطح تولید بههمراه داخلیسازی نزدیک به 100 درصدی در کنار افزایش کیفیت و رسیدن به سطح استانداردهای جهانی در صنایع موتورسیکلت این کشور محقق شده است.
در دو قسمت قبلی مقاله، به برخی از چالشهای توسعهای کشورهای مسلمان اشاره شد. در قسمت اول این دغدغه مطرح شد که اصلاحات مد نظر الگوی حکمرانی خوب احتمالا نمیتواند کمک چندانی به ایجاد رشد سریع و بسط عدالت اجتماعی در کشورهای در حال توسعه بهطور عام و کشورهای اسلامی بهطور خاص کند. سپس به ریشههای الگوی حکمرانی خوب پرداخته شد که مبتنی بر خوانش خاصی از تاریخ توسعه غرب است. در این بخش اشاره شد که برخلاف روایت اصلی که آغاز توسعه غرب را به جدایی دین از حکومت نسبت میدهند، اتفاقا همراهی و همکاری دین و دولت در غالب چارچوبهای نهادی جدید بود که امکان ظهور طبقه سرمایهداری نوظهور را فراهم کرد.
در مطالعات توسعه، بهویژه در ایران، توجه به تجارب توسعه کشورهای موفق بسیار مرسوم است. هرچند نمیتوان منکر فواید آشنایی با تجارب سایر کشورها بود، ولی نباید این سوگیری منجر به غفلت از بازخوانی و درسآموزشی از تجارب خودمان شود. در برهههای مختلف تاریخی، اقتصاد ایران با شکستها و در برخی موارد با موفقیتهایی همراه بوده که توجه به این تجارب و بازخوانی آنها میتواند درسهای ارزشمندی برای اقتصاد امروز ایران داشته باشد.