به عبارتی میتوان گفت که تمام زنجیره این صنعت، حتی ماشینآلات لازم برای برش و پس در نمایشگاه غرفه داشتند. حضور کل این زنجیره در کشور مایه خوشحالی و خوشبختی است و نشان از پتانسیل بالای این صنعت میدهد. چرا که با ارتقای کیفیت و افزایش سهم هر حلقه از این زنجیره میتوان به افزایش ارزش افزوده و کاهش ارزبری این صنعت کمک کرد.
ظاهر جذاب
با اینکه در نگاه اول، تنوع و ظاهر کتانیها بسیار دلچسب است، ولی با نزدیک شدن و لمس مواد بکار رفته متوجه میشدید که با محصولات ارزانقیمت و با کیفیت متوسط به پایین مواجه هستید. قیمت این کتانیهای تولید ایران، البته با طرح برندهای معروف، حوالی 300 تا 600 هزار تومان بود. با توجه به قدرت خرید آحاد جامعه، عجیب نیست که عمده تولیدکنندگان این بازه قیمتی را برای تولید محصولات خود انتخاب کردهاند. با این حال بررسی کتانیهای چینی و ویتنامی در همین بازه قیمتی نشان میدهد میتوان کتانیهای بهتر و باکیفیتتری را همین قیمت تولید کرد. البته باید اشاره نمود که تولیدکنندگان ایرانی و رقبای بینالمللی تقریبا از مواد مشابهی استفاده میکنند، اختلاف کیفیت به نظر میرسد در درجه کیفیت مواد اولیه، ماشینآلات تولید و دانش و مهارت است. دولت میتواند پر کردن این شکاف بین تولیدکنندگان داخلی و رقبای بینالمللی نقش مهمی ایفا کند. متاسفانه کمتوجهی مسئولان به صنایع سبک و کاربر مانند تولید کفش و کتانی به یکی از معضلات توسعه صنعتی کشور مبدل شده است.
ضعف بزرگ صنعت
غیبت برندها و بزرگان صنعت یکی از مهمترین ضعفهای بود. صنعتی مانند کفش و کتانی نیازمند چند برند و کارخانه بزرگ صنعتی هستند که به مانند لکوموتیو پیشران توسعه این صنعت شوند. برندینگ و بازاریابی، طراحی و تحقیق و توسعه، تولید صنعتی، انبارداری مکانیزه، خرید پتنت مواد اولیه، استخدام تکنسینهای خارجی و … از جمله حوزههای حیاتی این صنعت هستند که تنها تولیدکنندگان و برندهای بزرگ از پس تامین هزینههای آن بر میآیند. فقدان بزرگان در این صنعت و بسیاری از صنایع دیگر باعث شده تعداد زیادی تولیدکننده کوچک بنگاهی تاسیس شود که بر سر بازار محدود داخلی به رقابت طاقتفرسا با یکدیگر بپردازند.
از طرف دیگر، غیبت بزرگان در صنعت باعث میشود، مصرفکننده ایرانی به محصولات داخلی وفادار نشود و در اولین فرصت با افزایش درآمد یا افزایش واردات برندهای خارجی را ترجیح دهد. این مسئله هم بایستی مورد توجه سیاستمداران کشور قرار بگیرد که ما نیازمند چند تولیدکننده یا برند در سطح ملّی هستیم که بتوانند پرچمدار تولید در هر رشتهصنعت باشند. حمایت از ظهور برندهای ملّی یکی از وظایف اصلی دولتهای خواهان صنعتی شدن است.
شرایط بهتر صنعت کیف و کفش چرم
وضعیت کفش و چرم، کمی بهتر بود، هرچند به علت کاهش کشتار دام و واردات گوشت قیمت چرم ایرانی افزایش یافته است و مشکلاتی را برای تولیدکننده ایجاد کرده است. با این حال صنعت چرم و کفش ایرانی نسبت به کتانی وضعیت بهتری دارد. چرا که اولا سابقه تولید کفش چرم در کشور بیشتر بوده و ثانیا تولید کفش چرم بیشتر متکی بر هنر دست تولیدکننده است تا تولید صنعتی و ماشینآلات پیشرفته. از اینرو کیفیت کفش چرم ایرانی در سطح خوبی است، هرچند فقدان برندهای معتبر و تولیدکنندگان نامی در این رشته فعالیت هم به چشم میخورد.
از اینها گذشته یکی از ضعفهای صنعت کفش، فقدان چرم مصنوعی باکیفیت ایرانی است. در صحبت با تولیدکنندگان این بحث مطرح شد که چرمهای مصنوعی ایرانی کیفیت لازم را ندارند و از اینرو به اجبار از چرم وارداتی استفاده میکنند. از آنجایی که صنایع بالادست چرم مصنوعی، یعنی نفت و گاز در کشور فراوان است، ایران بایستی یکی از قطبهای تولید پلاستیک و چرم مصنوعی باشد. ولی بیتوجهی به این حوزه باعث شده نه تنها هیچ مزیتی در چرم مصنوعی نداشته باشیم، بلکه برای تامین نیاز داخل هم محتاج به واردات هستیم.
حرف آخر
پتانسیل بالای صنعت کیف و کفش، چرم و صنایع وابسته واضحترین پیام نمایشگاه بود. اینکه از صنایع بالادست پتروشیمی تولیدکننده مواد اولیه زیره و چسب تا تولیدکنندگان کفش و کتانی در این نمایشگاه حاضر بودند حاکی از این است که تمام حلقههای صنعت کفش و چرم در کشور وجود دارند ولی نیازمند توجه و تقویت هستند. فقدان چرم مصنوعی باکیفیت داخلی یکی از گلوگاههای اصلی این صنعت است که میتواند با کمی توجه، از آنجایی که فرآیند چندان پیچیدهای ندارد و مواد اولیه آن در کشور موجود است، رفع شود.
نبود بزرگان و برندها در صنعت کفش و به ویژه کتانی بسیار پررنگ است. غیبت تولیدکنندگان بزرگ و شناسنامهدار به معنی عدم سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه، کمتوجهی به طراحی، استفاده از مواد اولیه نه چندان مرغوب، نبود نظامهای کنترل کیفیت، بکار نگرفتن ماشینآلات پیشرفته، عدم استخدام تکنسینهای خارجی و ناتوانی در ایجاد وفاداری در مشتریان است. این صنعت تشنه ظهور یکی دو برند کتانی بزرگ با فروشگاههای زنجیرهای متعدد است تا از فرصت بوجود آمده برای استفاده از ظرفیت تامینکننده داخلی و همچنین جلب رضایت مشتریان ایرانی بهره ببرد.