در خصوص صنعت لوازم خانگی، این ابهام حتی بیشتر است. نه تنها راهبرد مشخصی دیده نمیشود بلکه با دقت در اظهارات وزیر محترم صمت نوعی سردرگمی در قبال صنعت لوازم خانگی به چشم میخورد.
مهندس علیآبادی در شهریور ماه در سفری به اصفهان و پس از بازدید از یکی از کارخانههای لوازم خانگی بر این نکته تاکید کرد که «بهدنبال آن هستیم که بدانیم مشکلمان در لوازم خانگی کجاست و این بازدید نشان داد که صنعت لوازم خانگی در کشور پا گرفته و در دنیا پرآوازه خواهد شد». این اظهارات هرچند امیدوارکننده ولی نشان میداد که وزارت صنعت هنوز تحلیل دقیقی از وضعیت و مشکلات صنعت لوازم خانگی کشور ندارد.
مقاله مرتبط “پنجره فرصت محدود صنعت لوازم خانگی ایران؛ از افزایش تولید تا افزایش کیفیت” را مطالعه کنید.
وزیر محترم صمت، در آبانماه در حاشیه نمایشگاه لوازم خانگی در اظهاراتی با تمجید از رشد صنعت لوازم خانگی آن را ناکافی دانست و بر صادرات تاکید کرد. هرچند همچنان معلوم نیست که برنامه و سیاستهای وزارت صمت برای افزایش رقابتپذیری صنعت لوازم خانگی و حمایت از صادرات چیست. این ابهام همچنان وجود داشت تا هفته قبل که مهندس علیآبادی در اظهاراتی از واردات لوازم خانگی به منظور «رقابتپذیر کردن» تولیدکنندگان داخلی صحبت کردند. به عبارت دیگر میتوان حدس زد که ظاهرا سیاست مد نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت برای ارتقای صنایع لوازم خانگی ایرانی تشویق واردات و افزایش رقابت است. هرچند تجربه کشور نشان داده که در اوج واردات لوازم خانگی در دهه هشتاد نه تنها پیشرفتی در صنعت لوازم خانگی داخلی رخ نداده بلکه عمده پیشرفت این صنعت در سالهای اخیر که همراه با محدودیتهای وارداتی بود به دست آمده است.
از طرف دیگر، مرور تجربه توسعه صنعتی سایر کشورها هم نشان میدهد که بیش از رقابت با شرکتهای پیشرو دنیا، ابتکارات بخش عمومی و خصوصی است که قابلیتهای تولیدی و توان رقابتی صنایع داخلی را افزایش میدهد. برای مثال نخستین رئیس معتبرترین اندیشکده اقتصادی کره – موسسه توسعه کره – تاریخچه توسعه صنعت خودروسازی این کشور را اینگونه روایت میکند:
«درست است که موفقیت صنعت خودروی کره با ابتکارات بخش خصوصی به دست آمد. اما این نیز درست است که موفقیت را به سختی میتوان صرفا به رقابت در بازار نسبت داد. خودروهای کرهای با رقابت شدید در مرزهای صادراتی مواجه بودند. با این حال، این رقابت در بازار نبود که صنعت را به اندازه کافی قوی کرد تا بتواند وارد بازار جهانی شود. من نمیگویم که رقابت در بازار بیفایده بود. در عوض، مایلم به این نکته اشاره کنم که محیطی فراهم شد که در آن خلاقیت و مسوولیت بخش خصوصی میتوانست حداکثر شود»
محیطی که آقای مهن-جی کیم به آن اشاره میکند، مکانیسم کنترل متقابل است، به این معنی که خودروسازان کرهای برای نخستینبار پس از شروع به مونتاژ کامیون و خودرو، تقریبا ۲۰ سال صادرات نداشتند. اما تعهد به صادرات در نهایت در طراحی ظرفیت و تلاش برای توسعه شبکهای از تولیدکنندگان داخلی قطعات و مجموعهها گنجانده شده بود. اثرات منفی انحصار دوشرکت (دوپولی) با تهدیدات ورود جدید (که در دهه ۱۹۸۰ آغاز شد) و نظارت بر قیمت تحت کنترل قرار گرفت. در واقع عمده صنایع کره بصورت دوپولی (در لوازم خانگی سامسونگ و ال جی و در خودروسازی هیوندای و کیا) توسعه پیدا کردند. چرا که تعداد محدود بنگاه، رسیدن به مقیاس اقتصادی و سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه و بازاریابی خارجی را ممکن میسازد.