حمایت از تولید به سبک چینی

این امر موید حضور موفق و عملکرد رو به رشد شرکت‌ها و  برندهای این کشور در بازار داخلی و همچنین افزایش صادرات این کشور به بازارهای جهانی است. اما بررسی‌ها حاکی از آن است که موفقیت صنعت لوازم خانگی چین مرهون تلاش‌های دولت در سیاستگذاری و تدوین برنامه‌های هدفمند برای این صنعت در طی دوره زمانی قریب به دو دهه گذشته است که توانسته علاوه بر تحریک تقاضای بازار داخلی و توسعه صادرات، در طرف عرضه نیز توسعه کمّی و کیفی تولیدات صنعت لوازم خانگی چین را رقم بزند. لذا، اهمّ سیاستگذاری‌های صورت گرفته در خصوص صنعت لوازم خانگی کشور چین در ادامه بیان شده است: 

1- طرح جامع «لوازم خانگي به حومه ميروند (2007-2012)»

دولت چین طرح جامع «لوازم خانگی به حومه می روند» را با هدف گسترش تقاضای داخلی و اهمیت یافتن فروش داخلی محصولات اجرا کرد. این طرح یک برنامه یارانه‌ای بود که با هدف افزایش مصرف لوازم خانگی در مناطق روستایی اجرا شد. بر اساس این طرح، به کشاورزان یارانه‌ای معادل 13 درصد هزینه هنگام خرید لوازم مشخص شده کالا تعلق می‌گرفت.  

2- طرح «تعدیل و احيای مجدد صنایع سبک (2009)»  

 طرح مذکور توسط شورای دولتی چین در سال 2009 مصوب شد. این طرح جهت به‌روزرسانی و نوسازی خطوط تولید لوازم خانگی پیشرفته (با ویژگی فناوری‌های نوین و  هایتک، بازده بالای انرژی، حداقل آلایندگی و وابستگی اندک به منابع طبیعی) با هدف عرضه در کمیت زیاد و کیفیت بالا اجرا شد. همچنین، افزایش تحقیق و توسعه در داخل کشور جهت ارتقای فناوری‌های بکار رفته در تجهیزات کلیدی در صنایع این کشور و ساخت برندهای مستقل از  موارد مهم مطرح شده در این طرح بود. برای این منظور، دولت موظف شد سیاست‌های مربوط به محیط زیست، زمین، اعتبارات و مقررات و  کسب و کار را اصلاح نماید. در این طرح نرخ تخفیف صادرات برا ی برخی از محصولات افزایش یافت و برنامه حمایت‌های مالی از سوی موسسات مالی و تشویق به ارائه وام به تولیدکنندگان و کمک‌های بیشتر به SMEها پیگیری شد. این طرح درگسترش بازار داخلی برای صنایع سبک از  جمله لوازم خانگی (به ویژه لوازم خانگی الکتریکی در مناطق روستایی) و تشویق بنگاه‌های تجاری به افزایش مقیاس تولید همراستا با تقویت  سیستم لجستیک، توزیع و نگهداری لوازم خانگی نقش به سزایی داشت.

مقاله مرتبط «پنجره فرصت محدود صنعت لوازم خانگی ایران؛ از افزایش تولید تا افزایش کیفیت» را مطالعه نمایید.

3- برنامه پنجساله دوازدهم (2011-2015)

برنامه پنج ساله دوازدهم جهت توسعه صنایع و توسط وزارت صنعت و فناوری اطلاعات ابلاغ شد. این برنامه خواستار تحول و بهبود وضعیت رقابت‌پذیری صنایع بوده و با هدف ارتقای تولید صنایع این کشور (متمرکز بر تجدید ساختار صنایع کلیدی،  بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری صنعت، تقویت وضعیت فناوری شرکت‌ها، هدایت شرکت‌ها برای ادغام و سازماندهی مجدد، ترویج جهت‌دهی اقدامات بنگاه‌های کوچک و متوسط در خوشه‌های صنعتی) ارائه شد. این طرح با هدف افزایش کمک‌های بلاعوض، سیاست‌های مالی ترجیحی و مشوق‌های مالیاتی برای حمایت از تحقیق و توسعه، برندسازی و حمایت از توسعه SMEها در کلاس جهانی تشکیل شد و ایجاد خدمات مالی و سیستم تضمین  اعتبار برایSMEها، گسترش کانال‌های تامین مالی مستقیم جهت اجرا و بهبود سیاست‌های ترجیحی مالیات و غیره برای کاهش بار اجتماعی برSMEها را دنبال نمود. 

4- برنامه پنجساله سيزدهم (2016-2020)  

این برنامه پنجساله بر تقویت ظرفیت‌های نوآوری و قابلیت‌های اساسی تولید و تعمیم یکپارچه‌سازی تولیدات بخش صنعت با فناوری اطلاعات تاکید داشته و به دنبال حمایت از مراکز پیشرفت و هوشمند تولید جهت توسعه محصولات نهایی پیشرفته، هوشمند، دوستدار محیط زیست و ارتقای خدمات مرتبط بوده است.  

5- برنامه پنجساله چهاردهم (2021-2024)

در این برنامه توسعه «اقتصاد چرخشی (بازیافتی)» مد نظر سیاستگذاران چینی قرار گرفته است به طوری که مواردی از جمله فرآیندها، مبادلات، ارزیابی و استانداردهایی برای فروش لوازم خانگی دست دوم مطرح شد و همچنین، پرداختن به موضوع مدیریت و نظارت محیط زیستی بر شرکت‌های بازیافت ضایعات و زباله و درنظرگرفتن برنامه‌های بازیافت مواد و کالاهای الکتریکی و برقی برای ایجاد سیستم بازیافت ضایعات شهری به عنوان پروژه‌های اصلی این برنامه مطرح شده است.

6 طرح معاوضه لوازم خانگي در چين: اولین بار این طرح در سال 2009 و در پاسخ به بحران مالی جهانی، به عنوان یک سیاست تشویقی برای تجارت داخلی و به منظور افزایش تقاضای داخلی و ترویج بازیافت منابع آغاز شد. پس از این اقدام و طی دو سال پس از آن حدود 93 میلیون دستگاه لوازم خانگی جدید فروخته شد. دولت چین به مصرف‌کنندگان و شرکت‌های تعیین شده یارانه لوازم خانگی، یارانه حمل و نقل و یارانه دفع (زباله مرتبط با لوازم خانگی) که در آن 80 درصد یارانه‌ها توسط دولت مرکزی و 20 درصد توسط دولت‌های استانی تامین می‌شد، اعطا نمود. یارانه لوازم خانگی به طور کلی 10 درصد از قیمت اقلام تازه خریداری شده را شامل می‌شد و یارانه حمل و نقل براساس نوع، مشخصات و مسافت حمل ااقلام تعیین می‌شد. شایان ذکر است که در ابتدای تابستان سال 2022 نیز مجددا طرح مشابهی از سوی دولت مطرح شده است؛ به طوری که دولت این کشور معاوضه لوازم خانگی قدیمی با وسایل جدید را تشوی کرده و مصرف لوازم خانگی هوشمند و دوستدار محیطزیست (سبز) را در مناطق روستایی تقویت خواهد کرد. در این طرح بر بهبود سیستم بازیافت لوازم خانگی تاکید شده است، زیرا چرخه معاوضه و جایگزینی لوازم خانگی قدیمی با محصوالت جدید را کوتاه می‌کند تا از پتانسیل خرید مصرف‌کنندگان برای خرید محصولات جدید بهره برد.

مقاله مرتبط «کره چگونه به غول الکترونیک دنیا تبدیل شد؟ 6 درس مهم از توسعه صنعت الکترونیک کره» را مطالعه نمایید.

دو درس از تجربه صنعت لوازم خانگی چین 

در ادامه براساس یافته‌های مستخرج از تجربه چین، درس‌هایی جهت توسعه صنعت لوازم خانگی کشور در 2 محور اصلي احصاء شده است:

الف) توسعه و تقویت توليد و عرضه محصولات لوازم خانگي متناسب با تحولات بازارهای جهاني  

1- تمركز بر سياست‌های رقابت‌پذیری و روزآمدسازی زیرساخت‌ها و روش‌های توليد صنعت لوازم خانگي: سرمایه‌گذای و حمایت مالی در  جهت: 1- به‌روزرسانی و نوسازی فناوری‌های خطوط تولید به لحاظ قابلیت عرضه در سطح کیفی کلاس جهانی تولید لوازم خانگی و در کمیت زیاد (رعایت صرفه های مقیاس) 2- تسهیل تجدید ساختار صنایع واسط‌ه‌ای و قطعه‌سازی در راستای ارتقای ارزش افزوده زنجیره ارزش محصولات تولیدی با تمرکز بر تولیدات نوآورانه 3- هدایت شرکت‌ها برای ادغام و سازماندهی مجدد در راستای بهره‌مندی از صرفه‌های تنوع و مقیاس 4- ترغیب به افزایش بهره‌وری (مواد اولیه و سرمایه انسانی) تولیدکنندگان صنعت 5- جهت‌دهی اقدامات بنگاه‌های کوچک و متوسط در خوشه‌های صنعتی.

2- حمایت از فعاليت‌های تحقيق و توسعه صنعت لوازم خانگي به صورت درون‌سازماني یا برون‌سپاری شده: این حمایت‌ها به صورت: 1- تقویت توانمندی‌های فناورانه شرکت‌های تولیدی با سرمایه‌گذاری در حوزه تحقیق و توسعه این شرکت‌ها که مستقیما منجر به تحول روش‌های تولید یا برونداد تولید هوشمند (محصولات و ارتقای خدمات مرتبط) 2- حمایت از تحقیق و توسعه و طراحی محصولات واسطه‌ای و نهایی با تعمیق یکپارچه‌سازی تولیدات صنعت لوازم خانگی با تحوالت فناوری اطلاعات 3- حمایت از مراکز پیشرفته و هوشمند تولید و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان،  هسته‌های فناور، دانشگاه‌ها، پژوهشکده‌ها، پارک‌های علم و فناوری و غیره جهت توسعه محصولات نهایی به روز، پیشرفته، هوشمند، دوستدار محیط زیست. 4- حمایت از تحقیق و توسعه SMEها در کلاس جهانی. 

3-حمایت از برندسازی محصولات لوازم خانگي ایراني: علاوه بر تقویت تولید به لحاظ کیفیت و کمّیت، حمایت از تحقیقات بازاریابی به منظور نفوذ بیشتر در بازار داخلی و بازارهای صادراتی، به موازات برندسازی محصولات صنعت لوازم خانگی ایرانی که پرچمدار توسعه علم و فناوری در منطقه  بوده و بتوانند نماینده کیفیت برتر محصوالت هوشمند و پیشرو در بازار باشند، ضرورت دارد. 

ب) تقویت تقاضای بازار داخل و كوتاه كردن دوره مصرف لوازم خانگي 

این امر از طریق حرکت به سوی توسعه «اقتصاد چرخشی (بازیافتی)» و درنظرگرفتن برنامه‌های بازیافت مواد، کالاهای الکتریکی و الکترونیکی برای ایجاد سیستم بازیافت ضایعات در صنعت لوازم خانگی امکان‌پذیر است. بدین‌روی، ارائه طرح‌های حمایتی مانند تسهیلات و یارانه برای خرید و معاوضه محصولات لوازم خانگی هوشمند و دوستدار محیطزیست (به ویژه طرح‌های حمایتی برای بازنشستگان، روستاییان و جوانان) با محصولات قدیمی، فرصت خرید لوازم خانگی جدید را برای گروه‌های مختلف مصرف‌کنندگان داخلی (تقاضای داخلی) فراهم می‌کند. در این خصوص بخشی از هزینه محصولات جدید را می‌توان از طریق بازیافت محصولات قدیمی تامین کرد.

عنوان انگلیسی طرح و برنامه‌های چین

1. home appliances going to the countryside (HAGC) 
2. Light Industry Adjustment and Revitalization Plan 
3. 12th Five-Year Plan 
4. 13th Five-Year Plan 
5. 14th Five-Year Plan 
6. China policy national trade-in for home appliances

منبع موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی